بسم الله الرّحمن الرّحیم
درس‌های امیر مؤمنان امام علی (ع) در ماه مبارک رمضان
* هر مکانی که به نام ائمه‌ی معصومین (ع) و با حقیقت راه و هدفشان بنا شده باشد خانه‌ی اهل‌بیت (ع) است و خانه‌ی اهل‌بیت بهشت روی زمین است و نزدیک‌ترین راه رسیدن به بهشت موعود و وصل جانان.
* در شب‌های ماه مبارک رمضان، اهل‌بیت بعد از نماز عشا کمی استراحت می‌کردند و بعد برای نماز بیدار می‌شدند و تا طلوع خورشید عبادت می‌کردند و بعد از آن نیز ساعتی استراحت می‌نمودند.
* امام علی (ع) چنان آیات قران کریم را تلاوت می‌کردند که گویی آیات را همچون فرزند خود می‌شناسند و با خواندن آیه‌های عذاب سخت گریه می‌کردند به‌طوری‌که شانه‌های مبارکشان می‌لرزید. عبادت و نماز خانم فاطمه‌ی زهرا (س) آن‌قدر با شکوه و با عظمت است که عابدترین عابدان آرزو می‌کنند کاش می‌توانستند حمد و عبادتی مثل ایشان را به‌جا آورند. امام حسن (ع) و امام حسین (ع) هم با اینکه کودک بودند به نماز و عبادت می‌پرداختند.
* امیر مؤمنان می‌فرمایند: این دو پسر (حسنین (ع)) هیچ‌گاه حاضر نمی‌شدند که از جدشان جدا شوند و تنها وقتی نزد ایشان به خواب می‌رفتند من آن‌ها را به خانه می‌بردم. پیامبر (ص) دو نوه‌ی گرامی خود را در کودکی هنگامی‌که با ایشان به بازی مشغول بودند برای رسالت آینده و امامت بر امتشان تربیت می‌کردند. به‌طوری‌که شمشیری از چوب به دست امام حسین (ع) می‌دادند و ایشان را بر پشت خود سوار می‌کردند و با خواندن آیات جهاد به جنگ منافقان می‌رفتند و آن‌ها را هلاک می‌کردند و سپس امام حسن (ع) را روی زانوان مبارک می‌نشاندند و چهره‌های چند رنگ منافقان را که قرآن کریم توصیف کرده برایشان فاش می‌نمودند.
* آقا امیرالمؤمنین (ع) توصیه فرمودند: موقع اذان، مشغول کاری نباشید به مکان نماز بروید و در حال سجده تا پایان آن العفو بگویید و در روزهای ماه مبارک رمضان ذکر لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم و در شب‌های آن بسیار صلوات بفرستید که بهترین اعمال است. (رعایت سفارشات ائمه به روح انسان پاکی و تقوا می‌دهد).
* ایشان در مورد اینکه چگونه می‌شود در نماز، حواس انسان تمرکز داشته باشد توصیه فرمودند بگویید: الهی لا ختم علی قلبی (خدایا بر قلبم قفل نزن) و اگر در موقع بیدار شدن کمی سست بودید آیه‌ی شریفه‌ی 53 سوره‌ی یس را بخوانید که می‌فرماید: اِنْ كانَتْ إِلاَّ صَیحَةً واحِدَةً فَإِذا هُمْ جَمِیعٌ لَدَینا مُحْضَرُونَ (جز یك بانگ سهمناك نخواهد بود، كه همه نزد ما حاضر می‌آیند.) و اگر آیه‌ی 3 سوره‌ی مبارکه‌ی حدید را بخوانید راه نزدیک می‌شود. هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ هُوَ بِكُلِّ شَیءٍ عَلِیمٌ (اوست اول و آخر و ظاهر و باطن، و او به هر چیزی داناست.)
* امام علی (ع) هر موقع که به کوه احد می‌رسیدند و چشمشان به کوه می‌افتاد می‌فرمودند: من اینجا را خیلی دوست دارم و اکثر اوقات به اینجا می‌آیم برای من خاطره‌های زیادی دارد. اینجا مردانی بودند که با وجود دیدن غنائمِ بسیار، از دستور رسول‌الله سرپیچی نکردند و استوار ماندند ولی بعضی از مردان با دیدن غنائم سرکشی کردند دنیا نیز با انسان چنین می‌کند؛ انسان با دیدن غنائم زندگی فریب خورده و سنگر ایمان را رها می‌کند؛ این کار باعث از دست رفتن ایمان در نتیجه شکست در آخرت می‌شود. بردن غنائم برای مسلمانان حلال بود ولی چون با عقل و تدبیر، توأم نبود باعث شکست شد و همین طور باعث قضاوت نادرست مردم در مورد پیامبر شد که آیه‌های کریمه‌ی قرآن موضوع را روشن می‌کند.
* امیر مؤمنان فرمودند: تمام قدرت‌هایی که در اختیار حضرت سلیمان (ع) بود با خواندن لا حول و لا قوه الا بالله در اختیار انسان قرار می‌گیرد و با خواندن آیه‌ی کریمه‌ی 12 سوره‌ی مبارکه‌ی دخان سرعت انسان برای رسیدن به مقصد بیشتر می‌شود:
رَبَّنَا اكْشِفْ عَنَّا الْعَذابَ إِنَّا مُؤْمِنُونَ (ای پروردگار ما، این عذاب را از ما دور گردان كه ما ایمان آورده‌ایم.)
* ایشان با هر بار تکبیر بعد از گفتن الله‌اکبر می‌فرمودند: الله‌اکبر و کبیرا؛ و با ذکر رکوع، سبحان ربی العظیم و بحمده می‌فرمودند: حمداً دائماً سرمدا و تَسجُدُه بُکرةً و اَصیلا که قسمتی از سوره‌ی مبارکه‌ی فتح است و با ذکر سجده نیز همین قسمت را تکرار می‌کردند.
* ایشان نصیحت فرمودند که: رحمت خدا بر کسانی که نعمت خدا را پشت گوش نمی‌اندازند و با هر نگاهی به هر نعمتِ خدا شاکر هستند و به زیردستان ظلم نمی‌کنند و با مردم به تواضع و مهربانی رفتار می‌کنند.
* امیر مؤمنان (ع) در مورد ظهور چنین فرمودند که: قرآن می‌فرماید: کتاب خدا را با قدرت بگیرید و به آن عمل کنید. امام زمان پس از ظهور، قدرتِ کتاب را به همه نشان خواهند داد و به آن عمل خواهند نمود. و همچنین فرمودند: خداوند به آنان که بدون انتظار از مردم نیکی می‌کنند نیکی می‌کند و آنان را می‌آمرزد.
* در فرمایشی دیگر نیز فرمودند که: اگر چیز گران‌بهایی از دست شما به زمین بیفتد فوراً به زمین نشسته به دنبال آن می‌گردید؛ اگر شب باشد از چراغی نیز کمک می‌گیرید. در وجود تاریک باید چراغ هدایت را روشن کرد چون در وجود روشن، ذکر خدا را می‌توان پیدا کرد که خداوند دیده‌ها و دل‌ها را محضر ذکر خود قرار داد.
* حضرت امیر (ع) توصیه فرمودند: در خودسازی، ذکر یا وَکیل، یا مُوکل، یا مُدبر، یا مُؤخر را بگویید و بعد جهاد کرده و انفاق کنید؛ جهاد با بدی‌ها و انفاقِ خوبی‌ها و دعا فرمودند که: خداوندا دیده‌ها و دل‌ها را محضر ذکر خودت قرار ده و جمع ما را از غافلین یاد خودت قرار مده و همچنین برای اینکه فکرتان از انسان‌های دیگر جدا شود اولین آیه از سوره‌ی مبارکه‌ی دهر را تلاوت کنید: هَلْ اتی عَلی الْإِنْسانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ یكُنْ شَیئاً مَذْكُوراً (هر آینه بر انسان مدتی از زمان گذشت و او چیزی در خور ذكر نبود.)
* و بعد فرمودند: رمضان، ساعت‌های روزش طلا و ساعت‌های شبش یاقوت است؛ وجود را چون طلا پاک کنید و یاقوت چشم را از عبادت شبش پرفروغ کنید و موقع سحر، آیه‌ی معراج را تلاوت کنید. سُبْحانَ الَّذِی أَسْرى بِعَبْدِهِ لَیلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلی الْمَسْجِدِ الاقصی الَّذی بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِیهُ مِنْ آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ (منزه است آن خدایی كه بنده‌ی خود را شبی از مسجدالحرام به مسجدالاقصی كه گرداگردش را بركت داده‌ایم سیر داد تا بعضی از آیات خود را به او بنماییم، هر آینه او شنوا و بیناست.)
* مولا فرمودند: من ولی حضرت آدم و فرزندان او هستم و فرزندانم نیز جانشین من هستند؛ خداوند در قرآن کریم می‌فرمایند: ای فرزندان آدم، از شیطان پیروی نکنید از من پیروی کنید تا راه راست را بیابید که پیروی از ولی همان پیروی کردن از خداوند است.
* امیر مؤمنان در مورد دیدار فقیران فرمودند: دیدار آن‌ها قساوت و سختی دل را از بین می‌برد و جان را جلا می‌بخشد سعی کنید به دیدار آن‌ها بروید.
* ایشان می‌فرمودند: خداوند را بسیار یاد کنید، نشسته، ایستاده و به پهلو خفته که این امر الهی است تا رستگار شوید؛ آنچه را گفتم عمل کنید تا دل‌هایتان با یاد خدا آرام گیرد.
* ابو تراب می‌فرمایند: اگر آن‌هایی که در این ماه مبارک از دنیا رفتند دارای عمل صالح باشند از آن سفره‌ی طعام داده خواهد شد و تا پایان ماه مبارک در روزه خواهند بود و هر روز سحر و افطار روح آنان از طعام بهشتی خورده روزه خواهند گرفت ولی اگر دارای عمل صالح نباشند گرسنگی و تشنگی ایام ماه مبارک را همراه با عذاب خواهند چشید چون وقتی گرسنگی و تشنگی بر آنان رو آورد در سحرها و افطارها از غذایی از درخت زقوم و آبی از شراب جوشان برایشان عرضه می‌شود و آنان از خوردن و آشامیدن خودداری می‌نمایند ولیکن فشار گرسنگی و تشنگی باعث می‌گردد که ناچاراً از آن‌ها بخورند. خداوند در ماه مبارک رمضان همه را شامل رحمت خود می‌کند عمل بد پاداشی همانند خود دارد و درهای جهنم بسته است و ارواح هم روزه می‌گیرند و هر کس برابر عملش طعام می‌خورد. وعده‌ی خداوند راست است به هر چه که در ماه مبارک رمضان دستور داده عمل می‌کند. در زمانی که زنده هستید می‌آمرزد کسی را که با اخلاص عمل توبه می‌کند و به طرف خداوند بازگشت می‌کند اگر با توبه از دنیا نرود احکام رمضان را در مورد او جاری می‌کنند و در حالی روزه می‌گیرد که غذایی جز عذاب ندارند.
* و نیز فرمودند: مردم را به راه خدا دعوت کنید حتی اگر مورد مؤاخذه‌ی آن‌ها قرار بگیرید. خداوند کسی را که بداند در نماز چه می‌گوید می‌آمرزد پس حق حمد و سوره را به جا آورید و آن را مانند حقی بدانید که می‌خواهید به آن کس که در پی حقش آمده بدهید، خداوند بی‌نیاز است و من به آن حقی که بر من برمی‌گردد نیازمند هستم و اگر شامل الیه راجعون نشدم آمرزیده نخواهم شد پس با شتاب به سوی خداوند حرکت کنید که وقت بسیار ناچیز است.
* ایشان توصیه کردند: هرگاه از نزد کسی رفتید و یا بازگشتید به یاد قیامت باشید که در رفت و آمد شبانه‌روز و فصل‌های خداوند برای آن‌ها که می‌فهمند عبرت‌هاست. خداوند حافظ دین شما باشد که به چشم بر هم زدنی شیطان آن را می‌رباید پس هرگز دَرِ دل را به روی او باز نکنید که دزدی ماهر است.
* دشمنان اهل‌بیت همان‌هایی هستند که جز با بی‌میلی به نماز حاضر نمی‌شوند و جز برای ریا انفاق نمی‌کنند.
* امیر مؤمنان در ماه مبارک رمضان به زمین اشاره می‌کردند و خطاب به آن می‌فرمودند: ای زمین، تو قدر این ماه را از آدمیان بیشتر درک کردی و شکر آن را به جا آوردی از طعام و شراب تا آنجا که دستور داشتی به آن‌ها خوراندی و در اطاعت پروردگارت هیچ کوتاهی نکردی.
* امام علی (ع) در مورد شب‌های قدر فرمودند: در آن شب (شب قدر) به آسمان بسیار نگاه کنید و بگویید: که ای نگه‌دارنده‌ی کرسی آسمان‌های هفت‌گانه، تدبیر مرا از تدبیر صالحان قرار بده که تو بهترین تدبیر کنندگانی و سوره‌های منافقین و توبه را در اول شب و سوره‌ی عنکبوت و دخان را در آخر شب تلاوت کنید و همواره در نماز باشید و چون رشته‌هایی، نمازها را به یکدیگر متصل کنید؛ در نیت آن‌ها بگویید: یا مدبر اللیل و نهار حول حالنا الی احسن الحال و در سجده‌ها بگویید: یا اکرم الاکرمین یا جبار جبارین اغفرلنا ذنوبنا فی ساعت هذه و فی کل ساعتِ عمری. در آن شب دل‌هایتان را با عالم هستی جمع کنید و از خانه‌هایتان به طرف خانه‌ی خدا عزیمت کنید و در تمام ساعات شب چون رشته‌ای متصل به رشته‌ی خداوند چنگ بزنید و مانند مادری فرزند مرده مویه کنید که رحمت خداوند در این شب‌ها بسیار زیاد است.
* ایشان توصیه می‌فرمودند که: به آنچه خداوند به شما روزی کرده شکر کنید و به رشته‌ی محکم او که کتاب حکیم و عترت پیامبر است چنگ بزنید و پراکنده نشوید که پراکندگی وجود، جز نابودی به همراه ندارد. در موقع افطار بسیار ذکر یا فاطر السماوات را تکرار کنید و لقمه‌ی اول افطار را در احسان شهدا و صدیقین و انبیا و مرسلین به دهان بگذار تا تبدیل به ذکر شود و از آنچه می‌خورید انفاق کنید که اموات شما نیز روزه هستند و احتیاج به احسان شما دارند. بعد سر مبارک را به آسمان بلند کرده و می‌فرمودند: بار الها دوستان ما را دوستان پیامبر و صدیقین راه خودت قرار بده و آن‌ها را از آتش خشم خودت نگهدار.
* همچنین فرمودند: سفر آخرت از کلامی که از دهان خارج می‌شود نزدیک‌تر است پس همیشه آماده‌ی این سفر باشید. با مردم مهربان باشید آنان را از وجود درونی خودشان مطلع کنید تا وجودشان را گم نکنند.
* حضرت حیدر کرار می‌فرمایند: خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: یادآورید آن زمانی را که در دست دشمن اسیر بودید و او پسرانتان را می‌کشت و زنانتان را زنده نگه می‌داشت و شما را از فرعونیان برهانیدم پس در نعمت من سرکشی نکنید پس یک نعمت را نگیرید و نعمت دیگر را رها کنید بلکه با تمام وجود خداوند را ستایش کنید تا شما را از فرعون وجودتان برهانم و به سلامت از طوفان‌های دریایی زندگی بگذرانم. به آیه‌های کریمه‌ی قرآن خوب توجه کنید که همگی برای رسیدن به کمال رشد است. وجود انسان مانند دریایی است با موج‌های خروشان اگر لطف خداوند آن را به ساحل نجات تبدیل نکند مانند فرعون در آن غرق می‌شوید و توبه در دم آخر بی‌فایده است و خداوند، مهربان و سخت عقوبت است پس همیشه در دل راهی باز کنید تا آنچه که خوب و هدایت شده است به آسانی شما را از امواج خروشان دنیا بگذراند. همه‌ی نشانی‌های عذاب و بشارت برای همین منظور است که امواج دل را کنار بزنید و به سلامت از آن گذر کنید.
* ایشان در نصیحتی به بانوان فرمودند: وجود زن گوهری تابنده است که نور آن، خانه را روشن می‌کند؛ اگر در معرض گرد و خاک باشد رویش را غبار می‌گیرد و خانه آرام‌آرام تاریک می‌شود و اهل خانه در ظلمات فرو می‌روند؛ باید گوهر عفت و صبر را به‌طور مداوم پاک کرد و آن را شفاف نگه داشت.
* و همچنین فرمودند: بهترین عمل نزد خدا شُکر است پس به آنچه برای انسان تقدیر نموده است باید شاکر بود.
* امیر مؤمنان (ع) در نیمه‌ی ماه مبارک رمضان به یاران خود فرمودند: ماه مبارک رمضان به نیمه رسیده از آنچه از این ماه مانده مانند گنج است که آرام‌آرام به انتها می‌رسد با عجله هر چه می‌توانید مشتی از این گنج را برای خود پنهان کنید تا در مواقع ضرورت به دیگران محتاج نباشید.
* حضرت امیر در مورد مودت به اهل‌بیت چنین فرمودند: خداوند کسانی را که به وصیت پیامبر عمل می‌کنند می‌آمرزد که مودت در درون انسان‌هاست و پیوند عشق با اهل‌بیت در عمل آن‌هاست. عشق بدون عمل مانند خانه‌ای بدون سقف است که هر آنچه از آسمان می‌بارد به درون خانه می‌ریزد و سقف، او محافظت نمی‌کند.
* در مورد زمان و زندگی دنیایی چنین فرمودند: زندگی زمینی درگیر ساعت‌های آن است و خدای بزرگ در قرآن می‌فرماید: من شما و شب و روز و فصل‌ها و هر آنچه در زندگی شماست جز برای درک زمان آن نیافریده‌ام که این را بدانید چه در شب باشید و چه در روز خداوند به کارهایتان آگاه است پس باید ساعت‌ها را جز به یاد ذکر خدا سپری نکنید که هر کاری با ذکر خدا در زمان ثبت می‌شود و هرگز ساعت‌های آن را فراموش نکنید پس زمان را ذخیره کنید.
* ایشان سفارش فرمودند که: در ماه مبارک رمضان زیارت اهل قبور را زیاد بخوانید و در آن زیارت اندیشه کنید که قبرها منتظر شمایند و چه بسا که بر چشم برهم زدنی شما هم از اهل آن باشید. در روزهای آن ذکر خدا کنید و در شب‌های آن سجده‌های طولانی که خداوند آمرزنده و مهربان است. دست‌هایتان را با محبت به طرف کسان و خویشاوندان دراز کنید که محبت ودیعه‌ی خداوند است؛ دل با محبت به عرش نزدیک می‌شود و حائلی بین شما و خداوند در قلب وجود دارد که پرده‌ی محکم عرش می‌شود، چسبیده و ناله می‌کند، ناله‌ها تبدیل به آهنگ موزونی می‌شود که قوم بنی‌اسرائیل از شنیدن آن چیزی متوجه نشدند و وقتی حضرت موسی سؤال کرد: آیا خداوند را دیدید؟ گفتند: ما جز صدایی نشنیدیم، مورد غضب خداوند واقع شدند؛ پیامبر مأمور بود و درک آنچه در آنجا بود به عهده‌ی خودشان بود قرآن کریم می‌فرماید: آیا بینا و نابینا برابرند؟ بینایی دل دیدن انوار الهی است که ورود و خروجش مانند دم و بازدم است؛ اگر در آنچه فرو می‌برید خداوند را یاد کنید به یاد ورود در پیشگاه الله می‌افتید و از کارهای اشتباهتان پشیمان می‌شوید و در موقع خروج هوا به یاد بیرون آمدن از قبرها در قیامت پس به خداوند که در سینه‌هایتان است نزدیک شوید و با او بنشینید و برخیزید و نفس بکشید تا در هدایت صراط مستقیم قرار بگیرید.
* امام علی (ع) فرمودند: سفر بدن، جسم را خسته می‌کند و نیازمند به تقویت قوا و استراحت دارد ولی سفر روح جسم را جلا می‌بخشد و هر چه بالا رود سبک‌تر می‌شود و احتیاج به هیچ هزینه‌ای جز ذکر خداوند ندارد پس اگر هزینه‌ی سفر با جسم را نداشتید با روح سفر کنید که تمام هزینه‌ی آن عشق و ذکر یاد خدا می‌باشد.
* حضرت امیر فرمودند: اگر صحبت‌های من هر آنچه که به شما می‌گویم با هر آنچه که خدا می‌گوید و هر آنچه که فرزندان من می‌گویند یکی نباشد من پیشوای شما نیستم پس اگر مطالبی که می‌گویم برایتان تکراری بود این وجود شماست که به تکرار عادت کرده و در هر لحظه‌ی آفرینش، انواع لطف‌ها را نمی‌بینند و همواره به یک منظور تفکر می‌کند و آن خواندن و گفتن، بدون اندیشه و تفکر است. نام بزرگ و ستودنی الله برای همه‌ی آنان که به‌طرف او می‌روند فقط یک کلمه است پس باید در انوار یاد خداوند تفکر کنید که یُحیی و یُمیت فقط در همین یاد است و فرمودند: به دوستان سفارش کنید تا وقت از رمضان باقی است به زنده شدن قیام کنند که زمان به سرعت می‌گذرد.
* ایشان فرمودند: در شب جمعه خداوند زینت می‌دهد آسمان‌های هفت‌گانه را به ذکر کسی که در آن عبادت می‌کند مانند ستارگان که زینت آسمان هستند پس باید که زمان آن را از دست ندهید.
* اشک، ضامن حیات است و غفلت ضامن آتش؛ شکر پروردگارا را که آتش را با آب خاموش کرد و هر بار که آتش امیال دنیوی در وجود شعله کشید با آب دیده، آن را خاموش کرد می‌فرمودند: چشم علی یاد ندارد که حوضش خالی بوده باشد همیشه آن را پر آب نگه داشته تا از خشکی وجود جلوگیری کند چون اگر وجود خشک شد ریشه‌ی آن می‌پوسد و ریشه‌ی پوسیده قابل ترمیم نیست باید همیشه درخت وجود را آبیاری کرد تا میوه‌های درشت و زیبا بدهد.
* امام علی (ع) در حق کسانی که برای فرق بریده‌شان گریه می‌کردند دعا فرمودند که: بار الها از آنچه از فرق علی جوشید و بر زمین ریخت جز یاد و ذکر تو نبود پس هر که را که برای فرق علی گریست در رحمت جوار ذکرت جای بده که بهای دلِ شکسته را جز خالق ندهد.
* ایشان سفارش فرمودند که: در روزهای باقی‌مانده از رمضان همواره برای غافلان از خوان خداوند دعا کنید که سنگینی غفلت از رمضان را ترازوی قیامت سنگین وزن می‌کند و هر چه عمل نیک در یک کفه قرار گیرد کفه‌ی رمضان آن را سبک می‌شمارد آن‌قدر که صاحب ترازو از وحشت شروع به لرزیدن می‌کند و جوارح وجودش آن‌چنان می‌لرزد که صدای استخوان‌هایش گوش‌هایش را کر می‌کند.
* حیدر کرار به شیعیان خود فرمودند: زمان شما زمان درک و فهم و عقل و اندیشیدن است پس اگر خود را با زمان جلو نبرید از نعمت زمان و ساعت عقب می‌مانید و زیان دیدگان زمان در تجارت دنیا از برکات و سود تجارت بهره‌ای نمی‌گیرند و تاجر بی‌سرمایه در مسافرت آخرت با قناعت باید زندگی کند که وحشت نادانی در وجود انسان نمایان می‌شود و از هیچ کس نمی‌تواند آن را پنهان کند و مرتباً به دنبال مکانی می‌گردد تا از دیده‌ها پنهان شود و مکانی را نمی‌یابد. پس ساعت عمر را بیهوده سپری نکنید مگر در آن ساعت چیزی آموخته باشید. تواضع در انفاق را به خود و دیگران سفارش کنید و آنچه را که برای دیگران انجام دادید به سرعت فراموش کنید؛ منت نهادن در انفاق اثر آن را از بین می‌برد.
* منزلت شب قدر، به توبه‌ی پیامبر است و شفاعت از امتش پس بسیار بگویید:
الهی به محمد. ای عامل وحی خدا، به امت گنه‌کار ترحم کن و ذکر: الهی به قرآن مُبین را تکرار کنید. الهی به قرآن مبین لا یمسه الا المطهرون.
* ایشان فرمودند: آیا به کلام خدا در قرآن کریم توجه کرده‌اید که می‌فرماید: بترسید از روزی را که هیچ کس دیگری را به کار نیاید الا قلب سلیم که هدیه‌ی خداوند است و آن قلب، در روح وجود دارد که همان عقل است؛ عقل سالم خداوند را می‌بیند و بزرگی آن را درک می‌کند و فاصله‌ی خود را با دنیا حفظ می‌کند و آن‌چنان که قرآن دستور داده زندگی می‌کند.
* امیر مؤمنان (ع) فرمودند: در تاریکی قیامت، اعضا و جوارح ما راهی را برای ما پیدا نمی‌کند جز عقل که وقتی در روی زمین بوده با این موارد روبرو شده و راهی را برای رسیدن به روشنایی دستور داده است. خداوند در قرآن کریم نجات از این تاریکی را کاملاً روشن و قابل درک بیان فرموده پس در هنگام خواندن دعای آیة‌الکرسی با تفکر بیشتری به معنای آن و ظلمات و نور دقت کنید.
* خداوند را به همان صورت که در قرآن کریم آمده ستایش و تسبیح کنید و قدر و منزلت ساعت‌های عمر را بدانید.
* حضرت امیر در شب مبارک قدر به آسمان نگاه کردند دست‌ها را بلند کرده فرمودند: ای آفریننده‌ی زینت آسمان‌ها، از آنچه امشب به سوی بندگانت از برکات آسمان‌ها فرستادی و آنان را بشارت به بخشش دادی ما را هم از آن بخشش محروم نفرما.
* ایشان فرمودند: وجود مقدس آخرین امام همگی کمال است از این کمال سینه‌ها و چشم‌ها را منور کنید.
* همچنین به دوستان خود سفارش فرمودند که: در زمان گذشته مبارزه با وجود امام باعث می‌شد تا آن وجود مبارک (امام) شهید شود، اما مبارزه‌ای که در آخرالزمان وجود دارد باعث فرار مردم از دین و امامت می‌شود. با کسانی که می‌خواهند تا یاد خدا را از دل‌ها بیرون کنند و نور خدا را با دهان خود خاموش کنند مبارزه کنید و ایمانتان را تقویت و اسباب رسیدن به معرفت توحیدی را برای خود فراهم کنید تا استواری ایمان شما از بین نرود. به دیوار محکم قرآن تکیه بزنید و خانه‌ی خود را با مصالح خوب و غیرقابل تخریب بسازید که خانه‌ی سست مانند خانه‌ی عنکبوت است که شیطان مبادرت به ریختن بنیان آن می‌کند. سوره‌ی مبارکه‌ی مؤمن را با تفکر و تدبیر بخوانید و آن‌چنان که خدای بزرگ دستور داده راه را به پایان برسانید. امشب (شب قدر) تقدیر کسانی که عهد بستند تا استواری در ایمان داشته باشند از تقدیر صالحان نوشته می‌شود و اگر این رشته‌ی محکم را رها کنند در چاه نادانی و پر مخاطره‌ی نفس سقوط می‌کنند پس در هر چه انجام می‌دهید صادق باشید تا به درجه صدیقین برسید که درجه‌ی بزرگی نزد خداوند بزرگ می‌باشد. آنچه را می‌گویید با آنچه را که انجام می‌دهید یکی کنید تا در مرحله‌ی جنگ با خدا و رسولش قرار نگیرید چون انسان اگر با خداوند بزرگ دورویی کرد فقط خود را نابود می‌کند و وجود خداوندِ بزرگ ستودنی است.
* امیر مؤمنان (ع) به شیعیان خود فرمودند: باید قدم‌هایی استوار داشت تا در آغوش رحمت خدا جای گرفت و بدانید و مطمئن باشید که این آغوش مرتباً باز است و گشوده و شما را به خود دعوت می‌کند پس برای به جا آوردن آنچه خداوند بزرگ از آغوش رحمتش که همان هدایت است به شما می‌دهد بگیرید و به آغوش سرور و امامتان بروید. آنان که در قیامت خدای خود را ملاقات می‌کنند با این آغوش و بوی آن کاملاً آشنا هستند و خداوند می‌فرماید: سلام بر شما به آغوش من بیایید همه چیز برایتان آماده کرده‌ام. پس تا دیر نشده و پاهایتان در اثر ضعف عقیده سست نشده به تقویت قدم‌های خود مبادرت کنید. هر قدمی که در راه خدا برداشته شود و به دستورهای خدا عمل کند این آغوش بزرگ‌تر و پر محبت‌تر و رحمت آن فراوان‌تر است.
* ایشان در مورد قرآن فرمودند: ظاهر قرآن هدایت است و نجات از دوزخ؛ اگر به دستورهای ظاهری آن عمل کنید مورد بخشش و لطف خداوند بزرگ قرار می‌گیرید و خداوند هم آنچه را وعده داده است به جا می‌آورد ولی قلب قرآن خونی را پمپ می‌کند که صدای آن زندگی ابدی را خبر می‌دهد؛ اگر جوارح کسی از این قلب خون گرفت همواره در معرض سلامتی و نشاط است و اگر قلب او قلبی بیمار باشد جوارح او غذای کافی را برای شادابی کسب نمی‌کند و احساس خستگی و کسالت، او را در معرض خطر افسردگی قرار می‌دهد و نشاط را از او دور می‌کند. هیچ زمانی روی زمین سپری نشده مگر امام و مأموری داشته و آنچه که باید از این کتاب بدانند به آن‌ها می‌رسید ولی باعث استواری قدم‌هایشان نمی‌شد بلکه در تردید بودند و با خداوند آن نزدیکی مادر به فرزند را پیدا نمی‌کردند. قلب‌هایتان را از آنچه دارید خالی کنید و با قلبی سالم طبق آیه‌ی کریمه سوره‌ی شعرا به‌طرف خداوند بروید تا شما را بی‌نیاز کند.
* حضرت همچنین به نخلستان می‌رفتند به درختان سلام می‌دادند و می‌فرمودند: شما را سلامتی باشد از هر آفتی تا میوه‌ی خود را خوب و سلامت بدهید و سر مبارک خود را به یکی از درختان می‌گذاردند و گریه می‌کردند و می‌فرمودند: ای درخت، آنچه در شکم داری چقدر شیرین و گوارا است و آنچه من در شکم دارم امید به شیرینی است که وجود مرا همچون تو شیرین و گوارا کند.
* امام علی (ع) در موقع خداحافظی به دوستان خود فرمودند: دست‌هایی که برای خداحافظی بالا می‌رود با دنیا خداحافظی می‌کند و اگر معرفت فهم آن را داشته باشید وقتی با کسی خداحافظی می‌کنید برای او دعا کنید و بگویید شاید رفتن تو از پیش من ابدی باشد پس ای خدا او را که با شتاب به سوی تو می‌آید در راه هدایتت قرار بده.
* و نیز فرمودند: همه‌ی ساعت‌ها تمام خواهد شد و به یک ساعت منتهی خواهد شد آن ساعت، قیامت است؛ به مؤمنین و مؤمناتی که در این ساعت‌های زودگذر همواره در توبه هستند خداوند اجر و مزدی نیکو خواهد داد. عبادت به معنی عادت نیست اگر به عبادت عادت کنید مانند کسی که کم‌کم قساوت قلب ایجاد می‌کند و همان عبادت‌هایی که از روی عادت انجام داده او را کسل و از دین و خدا باز می‌دارد هستید. باید هر ستایشی که انجام می‌دهید دلیل خاص خودش را داشته باشد و هدفتان رضایت خداوند یکتا باشد چه دعای شما مورد اجابت قرار بگیرد و یا نگیرد.
* حضرت علی (ع) در مورد شب قدر فرمودند: ارواح مؤمنین در این شب دعا می‌کنند تا با برکات آیه‌های کریمه همراه شوند ولی نمی‌توانند؛ آنچه روی زمین است باید به صاحبش برسد.
* ایشان فرمودند: در اواخر ماه مبارک رمضان ذکر یا ویلنا ساعتنا ای وای ساعت‌های رمضان بر من گذشتند و به انتها رسیدند را تکرار کنید و دست‌ها را بلند کردند و فرمودند: ای الله هر که را از بندگانِ روزی خورنده که خواسته باشی هدایت می‌کنی؛ او را در چشم مردم زیبا و با تقوا می‌کنی ما را هم از آن نصیبی که به صدیقین و شهدا و فقیران و مسکینان هدیه کردی عنایت بفرما؛ آمین یا رب‌العالمین.
* مولا در مورد علت اطاعت نکردن بعضی فرزندان از پدر و مادرشان چنین فرمودند: مادر و پدر، ستون‌های یک ساختمان هستند و کودکان در و پنجره‌ی آن اگر خانه‌ای در و پنجره نداشته باشد هوای داخل آن مسموم می‌شود باید از در و پنجره استفاده شود و اگر این در و پنجره بی‌موقع و برای هر مورد غیر عقلی باز شود مثلاً هوا بسیار سرد است و شما مبادرت به باز کردن پنجره می‌کنید؛ همه‌ی شما را سرزنش می‌کنند که این کار اشتباه است سردتان می‌شود و پنجره را ببندید؛ اگر گوش دادید که منزلتان گرم می‌شود و اگر بی‌توجهی کردید سرما می‌خورید و معالجه‌ی شما مدت زمانی را می‌طلبد آثار بیماری به سرعت برطرف نمی‌شود و اگر در را باز بگذارید طولی نمی‌کشد که هستی شما را به یغما می‌برند و شما با دست خالی از سرمایه می‌مانید پس برای استفاده از در و پنجره باید عقل و تدبیر داشت؛ اگر طرز استفاده از در و پنجره را به کودکانمان بیاموزیم هرگز آن را بی‌موقع باز نمی‌کنند.
* امیر مومنان (ع) همچنین در مورد کسانی که صبر شنیدن مطالب رشد خود را ندارند فرمودند: وقتی خداوند چهارپایان را آفرید برایشان مقدر کرد تا در خدمت انسان‌ها باشند و مثال‌هایی برای گوشزد کردن این موارد در قرآن کریم آمده است و همچنین روشن کرده است که کسانی که علاقه‌ای به یاد گرفتن و رسیدن به رشد عقلی و ایمانی ندارند مانند چهارپایان و یا بدتر از آن هستند در این مورد باید فقط اسباب غذای آن‌ها را فراهم کرد و از آن‌ها بار کشید و سوارشان شد و تمام منفعت‌هایی را که خداوند در قرآن کریم ذکر می‌فرمایند را از آن‌ها به دست آورد چون انسان اشرف مخلوقات است به علت اینکه نعمت خداوند را دگرگون کرده است مورد عذاب الهی قرار می‌گیرد پس اگر کسی علاقه به یاد گرفتن و رسیدن به تقوای الهی را در خودش به وجود نیاورد بار سنگینی را می‌برد که جز کمر خودش را خرد نمی‌کند. مرد و یا زنی که تمام وقتش صرف سواری دادن و بردن بار دیگران می‌شود از زیان‌کاران است و اگر حکم وظیفه در میان باشد عقل و قرآن، ساعات کار و استراحت و عبادت و یادگیری را بیان فرموده و آموزش داده است.
* مولا فرمودند: هر وقت کارتان به شما فشار آور به ذکر الحمدالله رب‌العالمین مشغول شوید کارها به سرعت انجام می‌شود.
* ایشان در اواخر ماه مبارک رمضان به دوستان خود سفارش می‌نمودند که: چشم‌هایتان همواره بیدار باشد که نعمت ماه مبارک رو به اتمام است پس باید کمر همت ببندید تا آمرزیده شوید.
* و نیز فرمودند: برای درک نعمت بزرگ امامت در خواندن آیه‌ی کریمه‌ی ولیکم الله مداومت کنید.
* امیر مؤمنان به دوستان خود فرمودند: دل خود را از یاد خدا پر کنید و برای موفق شدن در سجده بسیار بگویید: ای کسی که زیاد می‌کنی فضایل توبه را توبه‌ی مرا بپذیر، ای صاحب بزرگی و شکوه و جلال و جان خود را در عبادت خالص کنید از آنچه در دنیا دارید و یا با آن سروکار دارید و مرتباً بگویید که یا عظیم کل عظیم.
* ایشان سفارش فرمودند که: در ساعات باقی مانده از عمر، جز با فکر نیکی کردن به خواب نروید و جز به همان فکر از جا برنخیزید اگر جز در این کار باشید نفس شما باعث بیماری دلتان خواهد شد.
* مولا در مورد آیه‌ی 7 از سوره‌ی مبارکه‌ی طلاق که در مورد انفاق است چنین فرمودند: خداوند دست‌هایی را که هر آنچه تواند انفاق کند را در روز قیامت از بند گردن آزاد می‌کند زیرا گرفتن نامه‌ی عمل، دستی توانا لازم دارد و این توانایی را در این دنیا فقط انفاق انجام می‌دهد؛ مثلاً مانند ذخیره شدن نور خورشید در گیاهان برای بارور شدن و میوه دادن؛ اگر ذخیره‌ی بدن شما به اتمام برسد مرگ شما را تهدید می‌کند چون بدن انسان از ذخایر کلسیم و ویتامین‌ها زنده است و به دست آوردن و ذخیره کردن آن فقط با غذا خوردن میسر است پس باید برای آخرت هم ذخیره داشت؛ اگر از آنچه که به دست می‌آورید قسمتی را ذخیره کنید هرگز محتاج نخواهید شد و در مواقع ضروری از آن استفاده خواهید کرد؛ برای سفر آخرت هم باید ذخیره کرد و ذخیره‌ی آن فقط انفاق و گذشته است از آنچه دوست می‌دارید.
* امیر مؤمنان (ع) در مورد اقوام پیامبران گذشته که یکی از آنان قوم حضرت الیاس پیامبر الهی بودند چنین می‌فرمایند: آنان چونان کسی که بیمار است و طاقت و صبر این ندارد که پزشک او را زیاد معطل بگذارد و می‌خواهد تا زودتر معالجه شود هستند ولی وقتی پیامبری که پزشک روح و جان هر نفس است اراده می‌کند تا قوم خود را هر چه سریع‌تر شفا دهد و از رنج قیامت برهاند ولی چون در ظاهر انسان دردی را احساس نمی‌کند معالجه را بی‌مورد می‌داند و به دنبال آن نمی‌رود؛ چون اطاعت از حق یکتا باعث می‌شود تا آنچه را که برای بازی فراهم کرده از او بگیرند و چون انسان حاضر نمی‌شود تا اسباب‌بازی خود را به دیگران بدهد مبادرت به پنهان کردن آن می‌کند و آن‌چنان این کار را بی‌نقص انجام می‌دهد که قرآن کریم می‌فرمایند: آنان که به آنچه پیامبران برای ایشان از کتاب مبین آورده‌اند عمل نمی‌کنند در آخرت از رحمت پروردگارشان برخوردار نمی‌شوند و این اشخاص که در مورد تسلیم کردن اسباب‌بازی دچار تردید و دودلی هستند خداوند گوش‌هایشان را مُهر می‌کند و این مُهر غفلت است که زندگی را مانند موریانه می‌جود و تمام می‌کند.
* ایشان سفارش فرمودند که: اگر در قرآن کریم به کلمه‌ی ساعت برخورد کردید بگویید: ای آفریننده‌ی زمان، ساعت عمر را بهترینِ ساعات آفریدی و به آن نعمت برخورداری از رحمت خود را عنایت کردی پس آنچه را که در ساعت‌ها انجام دادم و از ضرر آن در غفلت بودم بیامرز که تو بهترین آمرزندگانی.
* و می‌فرمودند: برای حل مشکلات، بسیار ذکر سبحان‌الله را بگویید و هنگام غروب آفتاب ذکر یا ثارالله را تکرار کنید.
* الله، آن یگانه‌ی بی‌همتا یار و نگهدار آن کسان است که به زندگی جز به متاعی زودگذر نگاه نمی‌کنند و جز به انباشتن و ایثار کردن آذوقه‌ی آخرت نمی‌پردازند: همواره آذوقه را با بهترین دسته‌بندی‌ها نگهداری می‌کنند تا آسیب آفت به آن نرسد. خداوند این چنین کسان را از نعمت بخشش و نجات برخوردار می‌فرماید.
* حضرت امیر فرمودند: حُسن خلق هدیه‌ی پروردگار است پس هدیه‌اش را قبول کنید و با هدیه‌ای بیشتر و بهتر او را ستایش کنید که آن هدیه پرستیدن بدون شرک است.
* در آنچه که خداوند به شما روزی کرده سپاسگزار باشید و در عمل به آن کوشا، اگر روزها و شب‌ها پی‌درپی عبادت کنید اجر آن برابر با دیدار از یک مسکین و محتاج است و اگر مسکینی نیافتید خود مسکین شوید و در اثر عبادت از خداوند طلب روزی کنید، در گفتارتان صادق باشید که خداوند از راز دل‌ها آگاه است.
* مولا فرمودند: مطالعه قلب انسان را صفا می‌دهد مخصوصاً قرآن کریم را زیاد تلاوت کنید در صبح و شب. دست خداوند بالای همه‌ی دست‌ها است دست او را بگیرید و از آنچه دستور داده پیروی کنید.
* ایشان در مورد غدیر فرمودند: زبان‌ها از شکر آن عاجز و فکرها از اندیشیدن به آن در حیرت است که خداوند بزرگ تکامل دین را در تکامل راه آن قرار داد و سر راه آن 12 چراغ فروزان را قرار داد که هر اختری نوری را ساطع نمود که بسیاری از مردم در آن نور راه هدایت را یافتند و آخرین اختری که باقی مانده اجرا کننده‌ی یُحیی و یُمیت است که طبق مثال‌های قرآن کریم بعد از هر باران طبیعت زنده می‌شود و گیاهانی تازه می‌رویاند در غدیر طبیعت زنده شد و آنچه از گیاهان از آن رویید همه معطر و خوشبو بودند که هرگز خزانی به آن‌ها راه پیدا نکرده و آخرین امام بهاری است که هرگز پاییزی ندارد و گل غدیر در آن برای همیشه باقی می‌ماند و احدی را جرئت چیدن آن نمی‌باشد ولی چه اندک‌اند آن‌هایی که با بهار غدیر گل دادند و چه بسیار آنانی که با خزان غدیر زرد شدند و از بین رفتند و هرگز برایشان حیاتی مجدد نمی‌باشد؛ جز خزان رنگی را نخواهند دید و جز آتش خانه‌ای نخواهند داشت.
* امیر مؤمنان در مورد شیعیان خود فرمودند: اگر باور کنید که کسی بتواند کوه بزرگی را با یک دست بلند کند و از جا بکند آن وقت می‌توانید باور کنید که شیعیان واقعی ما را هم می‌شود با یک اشاره از راه بیرون آورد و اگر کار اولی دشوار بود کار دومی هم دشوار است. آن کس که خود را شیعه می‌نامد آن کوه است و اگر غیر آن عمل می‌کند مانند دیوار شکسته است که هر آن با یک باد فرو می‌ریزد.
* امام علی (ع) در مورد ماه رمضان و پایان آن و عید سعید فطر چنین فرمودند: آنچه در این ماه انجام دادیم جنگ با شیطان نفس بود که عیدی و جایزه‌ی آن ماندن و متولد شدن دوباره‌ی نفس جدید در ماه مبارک است؛ هر کس به‌اندازه‌ی آنچه در این میدان در مدت یک ماه از مبارزه و جهاد در راه خدا قدم گذاشته در روز عید از پروردگار عیدی دریافت می‌کند؛ آنچه را که خداوند به‌عنوان عیدی می‌دهد قرب و نزدیکیِ خودش بعد از ماه مبارک است پس میزان عیدی، میزان آنچه است که بعد از رمضان در وجود و خوی انسان‌ها باقی می‌ماند. همه‌ی زمان‌ها و ساعت‌ها در حال عبور از مرز زندگی هستند و زمان رمضان هم به انتها رسید و گذشت؛ آنچه از آن به‌عنوان رمضان باقی ماند عمل شما بود که در صحیفه‌ها نوشته شد و به رؤیت و نظر آن آفریدگار یکتا رسید؛ وقتی که در روز عید خورشید طلوع کند صحیفه‌های عید را می‌آورند تا در آن عمل‌ها و جایزه‌ها را ثبت کنند پس در موقع نشستن در محراب نماز زیاد ذکر یا محول حول حالنا را بگویید تا در آنچه که برایتان مقدر از حسنات باشد به شما برسد. برای اینکه بدانید که خداوند به شما عیدی عنایت کرده است یا نه نشانه‌اش در قلبتان است که گشادگی آن است و نشاط آن؛ به روی همه‌ی اعمال خوب باز می‌شود و از هر عملی نشاطی پیدا می‌کند و بر روی همه‌ی زشتی‌ها و پلیدی‌ها بسته می‌شود و از یاد و ذکر خدا شاد می‌شود و از اینکه به دستورات حق عمل نموده احساس خوبی دارد. روز عید مخصوص انفاق است به هر اندازه در وسع شماست باید انفاق مالی و جانی کنید و حدقه‌ی چشم‌ها را در کاسه‌ی آن به یاد عظمت پروردگار بچرخانید و با هر پلکی که می‌زنید از لطف و احسان خدا شکر و قدردانی کنید. در روز عید جان را غسل بدهید و در موقع غسل دادن به یاد غسل میت باشید و استغفار کنید. آنچه از رمضان باقی می‌ماند مودت آن است؛ اگر با دلی سوخته و دستی خالی به آن دست دراز کرده‌اید با دستی پر و دلی پرنشاط از سفره‌ی آن برمی‌گردید؛ آنچه را که برای مؤمنین و مؤمنات دعا کردید همه‌ی آن دعاها را برایتان ذخیره می‌کنند و خداوند دستور می‌دهد که مزد آن ذخیره را به فزونی آب دریاها بر آن ذخیره اضافه کنند و تا آن زمان که انسان در قید حیات دنیایی است به عملش اضافه می‌کنند و وقتی‌که مرد در اعمال برزخ و قیامت پس آنچه را که در رمضان ذخیره کردید را قدر بدانید و آن را تاراج نکنید که جزءِ زیان دیدگان خواهید بود. در روز عید و شب آن بسیار ذکر الله اکبر بگویید.
* ایشان به شیعیان خود سفارش فرمودند که: هر شب به در خانه‌ی خدا بروید و در بزنید و خداوند را با نام‌های نیکو تسبیح کنید، آنکه برای گشودن در می‌آید رحمت است در آن داخل شوید و مهمان شوید.
والسلام