بسم الله الرّحمن الرّحیم
دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه
دعای آن حضرت هنگام وداع ماه مبارک رمضان
ای خدا ای آنکه در عطاء و احسان به خلق پاداش نخواهی و هرگز از بخشش و کرم به بندگان پشیمان نمیشوی و ای خدایی که با بندهی خود مقابله به مثل نمیکنی (بندگان عاصی را از نعمتت محروم نمیسازی)، احسان و نعمتت بیسابقه و عفوت تفضّل و مجازات نمودنت عدالت و قضایت خیر و صلاح است، اگر به خلق چیزی عطا کنی عطایت را به منّت مشوب نمیکنی و اگر منع کنی منعت از روی ستم نیست، آنکه تو را شکر گذارد شکرش کنی درحالیکه خود شکرت را به او الهام نمودهای و هر که سپاس تو را بجا آورد پاداش میدهی با آنکه تو خود سپاس را به او آموختی، پرده میپوشی بر کسی که اگر میخواستی رسوایش میساختی و بخشش کنی بر کسی که اگر میخواستی از او دریغ میداشتی، حال آنکه هر دو سزاوار رسوایی و دریغاند، ولی کارهای تو بر پایهی فضل و جود و احسان استوار است و با قدرت کامل (بر انتقام) جریان قدرتت را بر عفو و گذشت مقرّر داشتهای، با معصیتکاران با حلم و بردباری روبرو میشوی، آن کس که با عصیان و گناه قصد ظلم و ستم به نفس خود دارد، او را مهلت برای توبه و انابه دهی تا بهواسطهی حلم و امهالت پشیمان شده به درگاهت باز آید؛ و تعجیل در عقاب آنها نکنی تا به سبب توبهی آنان که مستوجب قهر و عذاباند هم هلاک نشوند و هم آنان که مستحق شقاوت و حرماناند بهواسطهی کرم و رحمتت از شقاوت برهند پس طول مدت امهال و اعتذار و اتمام حجت پی در پی تو ای خدای کریم که آن هم از عطوفت و کرم نامنتهای تو است.
ای خدای با حلم و بردبار تویی که دری به سوی عفو و بخششت به روی بندگان باز کردی و نامش را توبه نهادی و بر آن در بهوسیلهی وحی (پیامبر) خود راهنمایی فرمودی تا آن را گم نکنند و بهواسطهی توبه به درگاهت راه جویند مبارک است نام پاک تو، ای خدا تو خود فرمودی: (به درگاه خدا توبهی نصوح (با خلوص و دوام) کنید باشد که گناهانتان را مستور گرداند و شما را در باغهای بهشتی که زیر درختانش نهرهای جاری است داخل کند، در آن روزی که خدا پیغمبر خود را و گرویدگان به او را ذلیل نسازد (بلکه عزیز و سرفراز ابد گرداند) در آن روز نور (ایمان و طاعات) آنها در پیش رو و سمت راست ایشان میرود (و راه بهشتیان مینماید) و مؤمنان در آن حال (از روی شوق و نشاط) گویند پروردگارا تو نور ما را به حد کمال رسان و ما را (به لطف و کرم خود) ببخش که تنها تو بر هر چیز توانایی پس چیست عذر گناهکاری که از ورود به این منزلگاه (امن و امان) توبه، خود را غافل میسازد پس از گشودن در و بپا داشتن راهنما، و ای خدا تویی که در معاملات بندگانت با تو، بر خود لازم کردی که سود بندگان منظور داری (و یک عمل خیر را ده برابر پاداش دهی) و هنگامی که بر حضرتت وارد شوند (پس از مرگ) آنها را سعادت و رستگاری بخشی و زیاده بر پاداششان به آنها عطا فرمایی.
پس مبارک است نام تو و متعالی میباشی تو خود فرمودی: هر کس حسنه (یک عمل خیر برای رضای خدا) بجا آورد او را ده برابر پاداش خواهد بود و هر کس کار زشت جز به همان قدر کار بد مجازات نشود و نیز در کتاب خود فرمودی: مثل کسانی که اموالشان را در راه خدا انفاق میکنند، بمانند دانهای است که هفت خوشه بروید و در هر خوشه صد دانه باشد (که یک دانه هفتصد دانه شود) و خداوند برای هر که بخواهد آن را مضاعف میسازد بر این مقدار هم بیفزاید و باز در کتاب خود فرمودی: کیست آنکه به خدا وام دهد برای رضای خدا به نیازمندان قرضالحسنه دهد تا خدا آن را چندین برابر سازد و نظایر این وعدهها که در قرآن دربارهی افزایش حسنات بندگان به اضعاف مضاعف نازل فرمودی و باز تو ای خدا بندگان را به کلام خود از عالم غیب دلالت فرمودی و ترغیب و تشویق نمودی تا به حظ وافر خود بهرهمند شوند و اگر آن حقایق را که در قرآن از عالم غیب فرستادی از آنها مستور میداشتی آنها نه هرگز به چشم میدیدند و نه به گوش میشنیدند و نه افکارشان بدان جا میرسید، پس در قرآن فرمودی: مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم و شکر و سپاس مرا بجا آرید و کفران نورزید و فرمودی: هر آینه اگر شکر کنید شما را فزونی دهم و اگر کفران کنید همانا عذاب من بسیار سخت است و فرمودی: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم، آنان که از دعا و عبادت من اعراض و سرکشی کنند به زودی با ذلت و خواری وارد دوزخ میشوند پس نیایش به سویت را عبادت و ترک آن را تکبر نامیدی، و بر ترک دعا به دخول دوزخ با خواری تهدید فرمودی، بدین جهت بندگان، تو را به نعمتت یاد کردند و به فضلت شکر گذارند، و بر حسب فرمانت تو را خواندند و به خاطر عطایای فراوانت صدقه دادند و آن تنها راه رهاییشان از خشم تو و دستیابی به خشنودیات بود که اگر مخلوقی مخلوق دیگری را بمانند آن که تو بندگانت را راهنمایی نمودی، راهنمایی میکرد، مورد ستایش میبود، پس تو را حمد و ستایش میکنیم تا آنجا که ما را راه به ستایش حضرتت یافت شود (تو را در حد معرفت و ادراک خودمان ستایش میکنیم نه در حد حمدی که لایق تو است) و تا آنجا که برای ستایش و سپاس تو لفظی و معنایی که تو به آن ستوده شوی باقی باشد.
ای خدایی که احسان و فضلش و نعمتها و عطایش، بندگان را فرا گرفته، چه بسیار و آشکار است نعمتهایت بر ما و چه بسیار ما را به نیکی خود اختصاص دادهای، ما را به دین برگزیده و ملت پسندیدهات و شریعت سهل و آسانت هدایت فرمودهای و ما را به تقرّب به خود و رسیدن به کرامتت آگاه ساختهای، بار الها تو یکی از برگزیدههای وظائف و ویژگیهای آن واجبات را ماه رمضان قرار دادی که آن را بر سایر ماهها برتری بخشیدی و آن را از بین همهی زمانها و دورانها برگزیدی، و بر تمام اوقات سال ترجیح دادی، چون در این ماه (مبارک) قرآن کتاب آسمانی را نازل فرمودی (توضیح: تمام قرآن در ماه مبارک رمضان بر قلب مقدس پیامبر اکرم (ص) نازل شده و همچنین به تدریج ظرف بیست و سه سال در مناسبتهای مختلف به آن حضرت وحی میشد) و آن قرآن را با نور (علم و حکمت) فرستادی و ایمان را در این ماه مضاعف ساختی و روزه را در آن واجب کردی و اقامهی نماز را در آن ترغیب نمودی و شب قدر را در آن تجلیل فرمودی، آن شب که از هزار ماه بهتر است، پس ما را به سبب آن بر سایر امتها برتری دادی و در سایهی آن ما را از بین همهی ملتها برگزیدی، پس به فرمان تو روزش را روزه گرفتیم، شبش را به یاریات به نماز برخاستیم و بهوسیلهی روزه و نمازش خواهان رحمتی شدیم که برایمان آماده ساختی و آن را وسیلهی ثواب قرار دادیم، خواستهی بندگانت در خزانهی سرشار و بیمنتهای تو است و به آنچه از فضلت مسألت شود بخشنده و به آن کس که تقرّب به حضرتت میجوید بسیار نزدیکی، این ماه در میان ما ستوده زیست و با ما پسندیده مصاحبت کرد و بهترین سودهای جهانیان را نصیب ما ساخت و پس از آنکه مدت این ماه به اتمام رسید و زمانش سپری شد و عدد ایام شریفش به پایان آمد، ما از او مفارقت کردیم و با او همچون کسی که درد فراقش بر ما سخت مشکل بود وداع نمودیم و مفارقتش ما را سخت غمگین ساخت، ولی عهد محبتش همیشه در قلب ما محفوظ و حرمت و جلالش ملحوظ و اداء حق وی بر ما حکم حتم گردید.
لذا ما میگوییم: سلام بر تو ای بزرگترین ماه خدا و ای عید دوستان خدا، سلام بر تو ای گرامیترین یار و مونس ما از میان اوقات و ای بهترین ماه از گردش تمام ایام و ساعات. سلام بر تو ای ماهی که دعاها و آرزوهای بندگان از درگاه خدا در آن به اجابت نزدیک گشته و اعمال نیک در آن فراوان است. سلام بر تو ای همنشینی که چون پدید آمدی احترامت لازم و چون ناپدید گردیدی فقدانت دردناک است و ای مایهی امیدی که فراقش رنج افزاید، سلام بر تو ای همدمی که چون رو آورد مایهی اُنس شد و چون سپری شد وحشت افکند، سلام بر تو ای همسایهای که دلها در آن رقّت گرفت و گناهها در آن کم شد، سلام بر تو ای یاری دهندهای که ما را در مبارزهی با شیطان یاری مینمودی و ای رفیقی که راههای احسان و نکوکاری را بر ما آسان میکردی، سلام بر تو، چه بسیارند آزاد شدگان خدا از آتش در تو و چه خوشبخت است کسی که احترام تو را نگه داشته، سلام بر تو که چه محو کنندهی گناهان، و پوشندهی انواع عیبها بودی، سلام بر تو که چه طولانی (بار گران) بودی بر گناهکاران و چه با هیبت بودی در دل مؤمنان، سلام بر تو ای ماهی که دیگر ایام به فضیلت تو نمیرسد، سلام بر تو ای ماهی که از هر جهت موجب سلامتی، سلام بر تو که مصاحبت با تو ناپسند و معاشرتت نکوهیده نیست، سلام بر تو چنانکه برکتها را برای ما به ارمغان آوردی و ما را از آلودگی گناهان شستشو دادی، سلام بر تو که وداع با تو از روی خستگی و فراغت از روزهات از روی ملالت نیست، سلام بر تو که پیش از آمدن در آرزویت بودیم و پیش از رفتن بر فراقت محزونیم، سلام بر تو چه بسیار شر و بدیها که بهواسطهی وجود تو از ما برطرف شد و چه بسیار خیر و خوبیها که به سبب تو بر ما (از خدا) افاضه گردید، سلام بر تو، بر شب قدر تو که از هزار ماه بهتر است، سلام بر تو، دیروز چه سخت به تو دل بسته بودیم و فردا چه بسیار به تو اشتیاق پیدا خواهیم کرد، سلام بر تو و بر فضیلت تو که دریغا از آن محروم شدیم و برکات گذشتهات که از ما ربوده شد.
خداوندا ما اهلیت و شایستگی بر این ماه مبارک داشتیم که ما امّت را به این ماه شرافت دادی و برای انجام روزه و عباداتش به لطف و کرمت موفق فرمودی هنگامی که اشقیاء شرافت اوقات و ایام این ماه را نشناختند و از فضیلت برکاتش محروم شدند، ای خدا تویی ولی نعمت ما که به معرفت و شرافت این ماه ما را برگزیدی و به آداب و سننش ما را هدایت فرمودی و ما با همهی تقصیر به توفیق تو بر انجام روزه و نماز این ماه قیام کردیم و اندکی از وظایف بسیار این ماه را انجام دادیم، خدایا پس تو را سپاس و ستایش میکنیم و اقرار به زشتیها و اعتراف به سهل انگاری و تضییع اوقات مینماییم و از صمیم دل از آن پشیمانیم و صادقانه با زبان خود عذرخواهی میکنیم، پس در عوض آن فضیلتهای فوت شده و ثوابهای مرغوب از دست رفته، اجر و پاداش کامل به ما عطا بفرما و عذر تقصیر ما را بپذیر و ما را به ماه رمضان آینده برسان و چون آن ماه فرا رسد ما را بر عبادات و طاعات آن چنانکه شایستهی تو و زیبندهی آن ماه است یاری بفرما و در تمام عمر پیوسته ما را موفق به کارهای شایستهای فرما که بهوسیلهی آن تدارک حق طاعتت در دو ماه (مبارک رمضان) از ماههای سال را توانیم کرد.
بار الها هر گناه کوچک یا بزرگی را که در این ماه مرتکب شدهایم، یا هر نافرمانی که دچارش گردیدهایم و هر خطایی که انجام دادهایم، چه از روی عمد بوده و یا فراموشی، چه ستم بر خود بوده و یا هتک حرمت دیگری، پس بر محمد و آل محمد درود بفرست و تمام آن لغزشها و گناهان را در پرده مستور ساز و به عفوت از ما درگذر و ما را در معرض نظر شماتت کنندگان در میاور و زبان طعنه زنندگان را بر ما مگشای و ما را به مهربانی بیپایان و فضل و کرمت به کاری بگمار که سبب محو گناهان و کفارهی آن چیزی که در این ماه بر ما نمیپسندی باشد.
بار الها بر محمد و آل محمد درود بفرست و مصیبت ما را به فراق این ماه مبارک جبران کن و روز عید را بر ما مبارک گردان و آن را از بهترین روزهایی قرار ده که بر ما گذشته است که موجب بیشترین عفو و محو کنندهی بیشترین گناه باشد و گناهان پنهان و آشکار ما را بیامرز.
بار الها با پایان یافتن این ماه ما را از خطاهایمان خارج ساز و ما را پر نصیبترین افراد در آن و از بهرهمندترین ایشان قرار ده، بار الها از دارایی بیحد و حصر کرمت به ما آن عطا کن که به هر کس این ماه را آنطور که شایسته است مراعات کند و حرمتش را آنطور که باید، نگه دارد و حدودش را به نحو احسن بپا دارد و از گناهان خود درست بپرهیزد، یا بهوسیلهی کار نیکی به درگاه حضرتت تقرب جوید که موجب خشنودیات گشته و رحمتت را متوجه او ساختی، پس ای خدا سهم و بهرهی ما را همانند او از دارائی بیحد و نهایت خویش عطا فرما و چندین برابر آن را از فضل خود نصیب ما بگردان زیرا که فضل و رحمتت از بخشش کم نگردد و گنجینههای کرمت از عطا نقصان نمیپذیرد، بلکه افزون میشود و معدنهای احسانت فانی نمیشود و همانا که عطای تو گواراترین عطا است.
بار الها بر محمد و آل محمد درود فرست و همانند کسانی که تا روز رستاخیز این ماه را روزه بدارند یا تو را عبادت کنند برای ما (اهلبیت پیغمبر (ص) یا امت اسلام) اجر و ثواب عطا فرما.
بار الها در این روز فطر که آن را برای مؤمنان عید و روز شادی و برای اهل ملّت خود روز اجتماع و گردهمایی قرار دادهای به پیشگاهت توبه میکنیم از هر گناهی که مرتکب شدهایم یا هر کار بدی که از ما سر زده، یا اندیشهی بدی که در دل داریم، توبهی کسی که خیال بازگشت به گناه را ندارد و پس از توبه به خطا بر نمینگردد، توبهی خالصی که از شک و تردید پیراسته باشد، پس آن را از ما بپذیر و از ما خشنود شو و ما را بر آن ثابت بدار، بار الها ترس از عذاب (و عید) و شوق به ثواب (موعود) را روزی ما ساز تا لذّت آنچه را که از تو میخواهیم و اندوه آنچه را که از آن به تو پناه پناه میبریم دریابیم و ما را نزد خود از توبه کنندگانی قرار ده که محبتت را برایشان لازم ساختی و بازگشتشان را به طاعت خود پذیرفتهای، ای عادلترین عادلها.
بار الها از پدران و مادران و همهی اهل دین ما، هر که از ایشان درگذشته و هر که تا روز قیامت به آنها خواهد پیوست، درگذر، بار الها بر محمد پیامبر ما و بر خاندان او درود بفرست همچنان که بر فرشتگان مقرّبت درود فرستادی و بر او و خاندان او درود بفرست آنطور که بر پیامبران مرسلت درود فرستادی و بر او و خاندان او درود بفرست آن طور که بر بندگان شایستهات درود فرستادی و بهتر از آن ای پروردگار جهانیان، چنان درودی که برکتش به ما برسد و نفعش عاید ما شود و به موجب آن دعاهای ما مستجاب گردد که همانا ای پروردگار، تو از هر کریمی که خلق به کرمش راغب و مشتاقاند البته بینهایت کریمتری و از هر کس که خلق به او اعتماد کنند محققاً تو از او کافیتر خواهی بود و تو عطا بخشترین کسی که از فضل و کرمش خلق درخواست حاجت کنند و تویی که بر کل جهانیان قدرت کامل داری و بر هر چیز توانایی.